Selam aleyküm!
Men, 12 Ocaq 2013’te yer al?an keçken 5-nci Qurultay delegeleriniñ soñki topla?uv?n?ñ neticelerini analiz ettim:
1. Qurultay delegeleriniñ görev süreleri 5 y?ll?qt?r. Keçken Qurultayn?ñ delegeleriniñ görev süreleri 2012’de bitti. Demek 2013’deki olarn?ñ topla?uvlar?n? me?ru bir Qurultay saymaq mümkün dügüldür. Buña ra?men olar Qurultay kibik toplan?anlar ve Qurultay day?n qarar al?anlar.
2. Bunuñ sebebi ne? B?lt?r Temmuz’daki Qurultayn?ñ soñki topla?uv?nda kelecek Qurultay seçimlerini yapmaq içün Qurultayn?ñ yañ? Merkezi Saylav (Seçim) Qurulu?u (Komisyon) saylan?an. O Komisyon?a yañ? Qurultay seçimi qurallar?n? keli?tirme yetkileri berildi. O komisyon i?te böyle qurallarn? ç?qard?. Komisyon qurallar?na köre Qurultay seçimleri tamam ile dügül ise de, köbüsü demokrat prensipleriniñ temelinde ötkerilmeli edi. Meselâ bölge ve yerli seçim komisyonlar? QTMM’den ba??ms?z bolmal? ediler. Veya Q?r?m’da bütün Q?r?m Tatar qurulu?lar?na Qurultay seçimlerine i?tiraq etmege ruhset berildi v.i. Mustafa Cemilev bunu körüp pek qorqtu ve QTMM acile acile ayn? seçim qurallar?n? i?lep ç?qarmaq içün i? grubunu qurdu. Prensip bolaraq yañ? Qurultay’n?ñ seçimleri Qurultayn?ñ Merkezi Saylav Komisyonunuñ qurallar?na köre ötkerilmeli edi. Lakin bunuñ yerine Mustafa Cemilev eski Qurultayn?ñ yañ? bir topla?uv?n? ca??rtqan ve yetkisi soñ?a ergen Qurultay?a QTMM taraf?ndan i?letilgen qurallarn? onaylatqan. Bu eski Qurultayn?ñ görev süresi bu zaman?a qadar bitkeni içün qarar alma?a haqq? qalmad?. Lakin Mustafa Cemilev’niñ istegini qar??lamaq içün olar topland?lar ve Meclisniñ tekliflerini desteklediler.
3. QTMM taraf?ndan teklif etilgen bu seçim qurallar?na köre sadece QTMM taraf?ndan tayin etilgen adamlar bütün seçim komisyonlar?n? kiralaylar. Qurultay içinde bulun?an Q?r?m Tatar Qurulu?/te?kilâtlarn?ñ da seçim komisyonlar?na qat?lma?a izni bar. ?imdi tek 8 Q?r?m Tatar te?kilât?n?ñ Qurulray azal??? bar. Umumen Q?r?m’da 100’den ziyade Q?r?m Tatar te?kilât? bar. Demek bütün seçimler tam olaraq Meclis kontrolünde bolup qalacaqlar.
Sadece Mecliste bulun?an te?kilâtlar seçim komisyonlar?nda çal??acaqlar. Ancaq olar çal??masa bile, kene de Meclis öyle komisyonlarn?ñ qal?an yerlerini öz ki?ilerinen tolduracaq.
Ayn? zamanda hem Qurultay?a namzet bolma?a, hem de seçim komisyonlar? azal???nda bulunma?a yasaq yoq. Demek Meclis taraf?ndan vazifege qoyul?an ki?i hem Qurultay?a seçilebilir hem de ayn? zamanda seçimlerni yapqan komisyonda çal??abilir. Böyle bir ?ey bu dünyadaki en avtokratik rejimlerde bile yoq.
4. Ondan ?ayr? eger de en ba??ndan Qurultayn? me?ru tan?tmaq içün bütün Q?r?m Tatarlardan %50+1 qat?lmas? ?art ise, 2006’da bu ?art 3/1’ne deñi?tirildi. Demek hatta keçken Qurultay bütün Q?r?m Tatar Milletiniñ dügül, sadece 3/1’niñ temsil organ?na çevrildi. Soñki deñi?iklerine köre o da qalmad?: kelecek Qurultay seçimlerinin galibi tek göreceli köpçülügüne köre tespit etilecektir. Meselâ Qurultay seçimlerine bütün Q?r?m Tatarlarn?ñ %15’iniñ qat?l?an? bar ise, olarn?ñ %8’i birine rey berse ve %7’si basqas?na — o zaman %8’ni qazan?an Qurultay delegesi dep say?l?r. Umumiy bolaraq böyle qurallar?a köre kelecek Qurultay saylav?na Q?r?m Tatarlarn?ñ %20’si, %10’u, %5’i i?tiraq etse bile, Qurultay herhalda resmen me?ru bolaraq tan?l?r. Amma da i?te Qurultay Milletniñ %20’si veya %5’i taraf?ndan say?lsa bile onuñ etkisi barm??
Bunuñla birlikte tamamen QTMM’niñ ve QTMM taraf?ndan tayin etilgen komisyonlar/adamlarn?ñ qollar?nda bulun?an bütün seçimlerge qat?lma oran?n? ve olarn?ñ neticelerini QTMM ne kibik istese öyle de körsetmek mümkündür. Meselâ, kerçekte saylavc?larn?ñ %10’u i?tiraq etkeni taqdirde komisyonlar %90 yazabilirler. QTMM’ne uygun olma?an biri saylansa bütün protokollarn?ñ ve bültenlerniñ deñi?tirilmesine imkan bard?r.
Demek Qurultay bütün Milletimizniñ temsil organ? bolaraq ölgen veya daha do?ru desek Mustafa Cemilev onu keçken Qurultay delegeleriniñ yard?m? ile qatletti.
Nadir BEK?ROV