1 Ekim 1992 tarihinde Krasn?y Ray (Alu?ta) köyünde K?r?m Tatarlar? ve yerel iktidar aras?nda kitlesel kar?? kar??ya gelme olaylar? ve sonuç olarak çat??malar ya?and?. Çat??malar sonucunda bir çok insan yaraland? ve 26 K?r?m Tatar aktivisti tutukland?. Bu sebepten K?r?m Özerk Cumhuriyeti Yüksek Kurulu’nun binas? K?r?m Tatarlar? taraf?ndan fiili taaruza maruz kald?.
Bu vesileyle 6 Ekim 1992’de KTMM taraf?ndan «K?r?m Tatarlar?na Kar?? Uygulanan Suçlar?n K?r?m’?n Suç Yönetimince Ço?alt?mas?»na ili?kin Kararname kabul edildi:
«1 Ekim 1992’de Anavatan?na dönen K?r?m Tatarlar?na kar?? Krasn?y Ray (Alu?ta) köyünde K?r?m yönetimince yap?lan kanl? bask?nlar, sürekli olarak zorbal??? ve a?a??lanmay? ya?ayan yüz binlerce insanlar?m?z?n sab?rlar?n? yitirdi.
KTMM, mevcut durumu görü?tükten sonra K?r?m Yüksek Kurulu Yönetimi ve K?r?m polisinin suçun tüm sorumlulu?unu ta??d???n?n alt?n? çizmektedir.
KTMM olarak:
1. Krasn?y Ray (Alu?ta) köyünde yap?lan kanl? bask?nlar sonucu darp edilerek gözalt?na al?nan 26 K?r?m Tatar?n? derhal serbest b?rak?lmas? talebinde bulunuyoruz.
2. Katliam?n do?rudan organizatörleri olan:
K?r?m Yüksek Kurulu Ba?kan? N. Bagrov;
Alu?ta Belediye (Kent Konseyi) Ba?kan? B. Kalâdin;
Alu?ta Belediye Ba?kan? Yard?mc?s? V. Bob?lyova;
Alu?ta Belediyesi Yürütme Kurulu Ba?kan? Yard?mc?s? P. Klimoviç;
K?r?m Polis ?efi N. Gamiyev;
Alu?ta Polis ?efi A. Voyevodkin dahil olmak üzere tüm bask?n olaylar?n?n örgütçülerine kar?? ceza davas? aç?lmas? talebinde bulunuyoruz.
3. Krasn?y Ray köyünde örgütlenen bask?nlar?n ma?durlar?na verilen zararlar?n tam telafi talebinde bulunuyoruz.
4. Ukrayna ve K?r?m Yüksek Kurullar?na, Ukrayna ve K?r?m Bakanlar Kurullar?na KTMM’nin e?it kat?l?m? ile KTMM’nin tekliflerinin 1 Haziran 1992 tarihi itibar?yla yerine getirilmesi mekanizmalar?n? ve müddetini belirleme talebinde bulunuyoruz.
5. K?r?m yürütme organlar?nca ç?kar?lan ve yürürlükte olan K?r?m Tatarlar?n?n Anavatanlar?na dönü? müddetlerini ve yerle?imlerini belirten ayr?mc? hükümlerin iptali talebinde bulunuyoruz.
6. Geri dönmekte olan K?r?m Tatarlar?n?n konutland?r?lmas? ve yerle?tirilmesi için önceden toprak tahsisini talep etmekteyiz. Geri dönmekte olan K?r?m Tatarlar?n?n konutland?r?lmas? ve yerle?imleri için topraklar?n seçilmesi yerel K?r?m Tatar milli yönetim organlar?n?n kat?l?m? ve r?zas? ile gerçekle?tirilmeli.
Bu durumda KTMM, a?a??dakilerin gerekli oldu?unu belirtmektedir:
1. Ukrayna Yüksek Kurulu’nu, Bi?kek isti?are toplant?s?na giren BDT üyeleri olan devletlerin hükümet ba?kanlar?n?, Birle?mi? Milletler Te?kilât?’n? ve di?er uluslararas? kurulu?lar? K?r?m Tatar Halk?na kar?? uygulanan suçlar hakk?nda bilgilendirmektir.
2. BM üyeleri olan devletlerin ba?kanlar?na, BMT’na K?r?m Tatar Halk?n?n ac?kl? durumunun ve geri dönmesi ve yeniden yerle?imi için özel önlemlerin al?nmas?, haklar?n?n iadesi sorununun çözümünü amaçlayan uluslararas? komisyon kurulmas? iste?inde bulunmakt?r.
3. Y?kt?r?lan köyün yeniden in?as?na yard?m edecek millet çap?ndaki bir kampanya yapmakt?r.
4. Yerel KTMM yönetimlerine, hem?ehrilerine ya?ad??? yerlerde K?r?m Tatarlar?na kar?? zulüm politikalar?n? uygulayan yetkililere kar?? kitlesel protestolarda (mitingler, grevler) bulunma ça?r?s?nda bulunmakt?r.
5. K?r?m’?n tüm sakinlerini ve uluslararas? toplumu yetki sahibi olanlar?n farkl? milletlerden olan insanlar?n birbirine sald?rt?lmas?na yönelik suç eylemleri konusunda bilgilendirmektir.
6. K?r?m Tatarlar?n?n ya?ad??? K?r?m’?n tüm yerlerinde farkl? milletlerin temsilcileriyle beraber K?r?m yetkililerince düzenlenen etnik nefret ve bölünmenin k??k?rt?lmas?n? önleme ve insanlar?m?z?n hayatlar?n?, sa?l?klar?n?, mülkiyetlerini olas? sald?r?lardan koruma amaçl? önlemler almakt?r.
KTMM, K?r?m yetkilileri taraf?ndan art?r?lan bask? ko?ullar?nda K?r?m Tatar Halk?na dikkatini, uyan?kl?l???n?, konsantrasyonunu ve dayan?kl?l???n? art?rma ça?r?s?nda bulunmaktad?r»
Mustafa Cemilev meydanda toplanan binlerce K?r?m Tatar?n? KTMM’nin bu kararnamesi hakk?nda bilgilendirerek co?ku ve heyecan dalgas?n? yaratt?.
Fakat Mustafa Cemilev, heyecan ve co?kuyla onun sözlerinden etkilenen binlerce insana ihanet etti!
Onlar?n Krasn?y Ray köyünde in?a etti?i yap? ve binalar?n özel tim polis tak?m?nca büldozerlerle yerle yeksan edildi?inde ihanet etti!
Halk?m?z?n K?r?m Yüksek Kurulu’na taaruza geçti?inde ihanet etti!
Yukar?da an?lan KTMM kararnamesinin kabul edildi?inde ihanet etti!
Adaletzili?e kar?? hiddet dalgas?n? yaratan ve meydana dökülen binlerce K?r?m Tatar?n? söz konusu KTMM kararnamesi hakk?nda bilgilendirdi?inde ihanet etti!
Söz konusu kararnamede belirtilen maddelerin hiçbirinin yerine getirilmedi?inde ihanet etti!
Mustafa Cemilev ve Refat Çubarov, Krasn?y Ray savunucular?n?n kamp?na sald?r? düzenlendi?inde onlar yan?nda m?yd?lar? — Hay?r, onlar orada yoktu.
Mustafa Cemilev ve Refat Çubarov, halk?m?z?n K?r?m Yüksek Kurulu’na sald?rd??? s?rada onun yan?nda m?yd?lar? — Hay?r, onlar orada yoktu.
Yukar?da an?lan KTMM kararnamesi Krasn?y Ray olaylar? ard?ndan hemen kabul edildi mi? — Hay?r, bu kararname halk?m?z taraf?ndan K?r?m Yüksek Kurulu’na bask?n?n yap?ld??? 6 Ekim tarihinde ortaya ç?kt?.
Bu Kararnamenin kabul edilmesi için neden 6 gün beklemek zorunda olunuldu?
Söz konusu Kararname K?r?m Yüksek Kurulu’na kar?? taaruza geçildi?inin sonucunda tutuklanan protestocular?n serbest b?rakt?r?ld???ndan sonra, yani 6 Ekim gününün ak?am?nda neden kamuoyuna sunuldu?
Tüm bu sorular?n tek cevab?, Cemilev’in i?ledi?i ihanet suçunun büyüklü?ü ve sinizminden dolay? ?a??rt?c?d?r.
Yaln?zca K?r?m Tatar kamp?n?n savunucular?na kar?? ihanet niteli?indeki bir anla?man?n Mustafa Cemilev taraf?ndan imzaland???ndan sonra kanl? Krasn?y Ray olaylar?na olanak verildi.
19 A?ustos 1992’de Mustafa Cemilev Alu?ta Kent Konseyi yetkilileriyle birlikte Krasn?y Ray (Alu?ta) köyüne ait tart??mal? topraklar?n K?r?m Tatarlar? taraf?ndan 1992 y?l?n?n 19-20 A?ustos tarihlerinden geç olmadan b?rak?lmas?na ili?kin bir Anla?may? imzalad?lar.
Söz konusu anla?man?n tam metni:
Alu?ta Belediyesi (Alu?ta Kent Konseyi) ve KTMM’nin
«Krasn?y Ray Köyündeki Karma??k ve Çat??mal? Bir Durumu Çözüme Ula?t?rma Konusunda Ortak Anla?ma» hakk?nda ortak bildirisi
Alu?ta Belediyesi (Alu?ta Kent Konseyi) ve KTMM, Krasn?y Ray arazisindeki çat??mal? durumu çözmek amac?yla görü?meler sonucunda a?a??daki hususlarda anla?m??lard?r:
1. Alu?ta Belediyesi (Alu?ta ?ehir Meclisi) Toprak Da??t?m Komisyonu’na Uzla?t?rma Komisyonu statüsü verilerek toprak konsunda uyu?mazl??? çözüme vard?rma süresince taraflar?n yapt??? anla?ma uyar?nca söz konusu komisyona ek üyeler girdirilir.
Uzla?t?rma Komisyonunun görevleri ?unlard?r:
— 21.07.92 tarihi itibar?yla toprak veya daire alma hakk?na sahip olanlar?n listesinin tekrar denetlenmesi ve tasdiklenmesi;
— K?r?m Tatarlar?na in?aat çal??malar? için uygun arsalar?n iki hafta içinde belirlenmesi ve tahsis edilmesi;
— Uzla?t?rma komisyonu, 1990 y?l?n?n Alu?ta Belediyesi’nce toprak tahsisat?na ili?kin 3.4.5. protokollerini ve ba?ka önerileri hesaba alarak sorunlar?n çözümünü sa?layacakt?r;
— 21 Temmuz 1992 y?l?n?n listesinde belirtilen topra?a ihtiyac? olanlar?n geçici olarak konakland?r?lmas? önerilerinin sunulmas?;
— Komisyonun faaliyeti Alu?ta Belediyesi ve K?r?m Tatar temsilcilerinin e?ba?kanl???nda örganize edilecektir;
— Komisyonun kararlar? konsensus ile kabul edilecektir. Komisyon Toplant?s? bir taraf?n temsilcilerinin yoklu?unda yetkisiz olacakt?r.
2. Alu?ta Belediyesi (?ehir meclisi), 21 Temmuz 1992 y?l?n?n listesinde belirtilen K?r?m Tatarlar?na, ev ya da toprak sahibi olanlar hariç, belgelerinin Uzla?t?rma Komisyonunca incelendikten sonra bireysel in?aat için arsa tahsisi için yasal güvencelerin (Kent Konseyi’nce onaylanan Komisyon karar?n?n) yerine getirilmesini garantilemektedir.
Sürgüne Gönderilen Halklar?n Sorunlar?na ?li?kin Komite nezdindeki ?n?aat ??letmelerinin Ortak Yönetimi’nin yapt??? in?aat plan? tasar?s?n?n sona erdirilmesinden sonra en geç iki hafta içinde somut arsalar?n ay?r?m? yap?lacakt?r.
Alu?ta Kent Konseyi ve KTMM, in?aat plan?n?n tasarlanmas?n? h?zland?rmak için her türlü çabay? gösterecektirler.
3. Alu?ta ?ehir Meclisi ve «Alu?ta» devlet çiftli?i ve fabrikas? Krasn?y Ray köyüne ba?l? ?eftali bahçesinin arazisinin özelle?tirilmeyece?ini ve sadece tar?msal amaçlar için kullan?laca??n? garanti etmektedirler.
4. KTMM, 1992 y?l?n?n 19-20 A?ustos tarihlerinde ?eftali bahçesinin arazisindeki tüm binalar?n ve kamp çitlerinin (bahçe arazisi d???ndaki 7 geçici yap?n?n ve 7 çad?r?n haricinde) demonte edilmesini ve arsan?n uygun ?ekilde kullan?ma haz?rlanmas?n? garantilemektedir.
Söz konusu arazinin gönüllü olarak b?rak?lmas?, toprak tahsisat?na ili?kin yasal güvencelerin verilmesinden sonra iki hafta içinde yap?lacakt?r.
5. 10.07.92, K?r?m Tatarlar?n?n el konulan mallar?n?n iadesi için kolluk makamlar?na ba?vurmakt?r.
6. Mevcut anla?may? medya arac?l???yla kent sakinlerine ula?t?rmakt?r.
Alu?ta Kent Konseyi Ba?kan? Kalâdin B.K.
KTMM Ba?kan? Mustafa Cemilev
(Kaynak: Крымскотатарское национальное движение. Том 3: 1991-1995 г. Серия: «Национальные движения в СССР / Под ред. М.Н.Губогло, С.М.Червонная, Р.Ф. Аппазов, РАН, ЦИМО, — М., 1995)
K?r?m yetkilileri ve KTMM aras?nda söz konusu anla?maya var?ld???ndan dolay? K?r?m iktidar? Cemilev taraf?ndan herhangi bir tepki gösterilmeyece?inden emin olarak K?r?m Tatar kamp?na yo?un ve kitlesel sald?r?y? düzenledi.
Öyle de oldu.
Protestocular, çat??madan iki gün önce KTMM’ni kamplar?na sald?r? haz?rl?klar? konusunda bilgilendirdi.
KTMM, sald?r? haz?rl?klar?ndan haberdarken K?r?m Tatarlar?n? korumak için hiçbir ?ey yapmad?: kimse bilgilendirilmedi, destek olarak kimse yollan?lmad?, olayla ilgili bilgilerin yay?nlanmas? için medya mensuplar? davet edilmedi.
Onlarca K?r?m Tatar protestocusu devletin bask?c? makinesine kar?? yaln?z kalarak zulüm ve bask?lara u?rat?lm??t?r. ?ktidar, Cemilev’le hain anla?may? akdettikten sonra çat??man?n olas? sonuçlar?ndan korkmadan K?r?m Tatarlar?n? ayaklar alt?na almaya çal??t?.
Halk?m?z ayaklanmad??? takdirde öyle olurdu.
Halk?m?z Krasn?y Ray köyündeki Kr?m Tatar kamp?n? savundu.
Halk?m?z K?r?m Yüksek Kurulu’na taaruza geçti.
Halk?m?z K?r?m Tatar kamp?n?n savunucular?n? serbest b?rakt?rd?.
Cemilev, ya?anan olaylar sonras?nda halk?m?z?n ba??na geçme, halk?m?z? yalan vaatlarla sapt?rma ve so?utma amac?yla ortaya ç?kar?ld?.
Uygulamada hiç kimse cezaland?r?lmad?. Bunun da yetmedi?i gibi, bir buçuk y?l sonra Mustafa Cemilev ba?kanl???ndaki KTMM, 1994 y?l?ndaki K?r?m Cumhurba?kan? seçiminde Nikolay Bagrov’a destek verme karar?n? ald?.
K?r?m Tatarlar?n?n Krasn?y Ray’daki yerle?im yeri hala yeniden in?a edilmedi, çünkü Mustafa Cemilev’in Alu?ta yetkilileriyle Krasn?y Ray olay?ndan 40 gün önce imzalad??? antla?ma gere?ince tart??mal? topraklar sadece tar?m amaçl? kullan?lacakt?rlar.
K?r?m Tatarlar? «Ya Vatan Ya Ölüm!» slogan? alt?nda evlerini kurmaya ve savunmaya çal???rken KTMM, iki gün içinde ?eftali bahçesinin arazisindeki tüm binalar?n ve kamp çitlerinin demonte edilmesini ve arsan?n uygun ?ekilde kullan?ma haz?rlanmas?n? antla?ma gere?ince üstlendi.
Bu nedenle Krasn?y Ray olaylar? ve söz konusu olaylar s?ras?nda Cemilev’in sözde de?il fiilen yapt??? ihanetler yirmi y?l boyunca suskunlukla geçi?tirilmektedirler.
Cemilev, Krasn?y Ray olaylar? s?ras?nda dört kez kendi halk?na ihanet etti:
— K?r?m Tatarlar?n?n 10 Temmuz 1992’de birinci çat??ma s?ras?nda darp edildi?inde kendi halk?na ihanette bulundu;
— 19 A?ustos 1992’de B. Kaladin ile anla?ma imzalad???nda kendi halk?na ihanette bulundu;
— 1 Ekim 1992 tarihinde ikinci en ac?mas?z ve merhametsiz sald?r?n?n yap?ld??? s?rada kendi halk?na ihanette bulundu;
— Halk?m?z?n 6 Ekim 1992 tarihinde KÖC Yüksek Kurulu binas?na taaruz yapt???nda ihanette bulundu.
Zaten Cemilev, K?r?m Tatarlar?n? zafer yolundan sapt?rarak ma?lubiyet yoluna döndürmek için elinden geleni yapt?.
6 Ekim tarihli KTMM kararnamesinin alt? maddesinden yaln?zca biri yerine getirildi, yani gözalt?na al?nan insanlar serbest b?rakt?r?ld?, geri kalan? yap?lmaya çal???lmad?. Yap?lmaya çal???lan ve ba?ar?lan madde ise KTMM taraf?ndan de?il, halk?m?z taraf?ndan ba?ar?ld?.
K?r?m Tatarlar? kendilerine ac?madan vurularak, ate?li silahlardan yararlanarak, zehirli gazlardan zehirlenerek hükümet binas?na bask?n yapt?lar ve milletta?lar?n? serbest b?rakt?rd?lar.
Krasn?y Ray olaylar?n?n ac? gerçe?i budur.
Krasn?y Ray olaylar?nda K?r?m Tatarlar?n?n yenilgeye u?rat?lmas?nda Mustafa Cemilev’in gerçek rolü budur.
Milli F?rka Analitik Grubu,
Rinat ?AYMARDANOV