3Temmuz 2012’de Ukrayna Yüksek Radas?, Ukrayna taraf?ndan 15 May?s 2003’te onaylanan Avrupa Bölgesel ve Az?nl?k Dilleri ?art? çerçevesinde Devlet Dil Politikas? Temelleri Ukrayna Kanunu’nu kabul etti.
Bu kanuna göre, K?r?m Tatar Dili, bölgesel dil statüsüne malik olur. Bu temeller nelerdir? Kanunun içeri?ini ö?renerek daha fazla bilgi edinebilirsiniz.
«Голос Крыма» («K?r?m Sedas?») gazetesi, K?r?m Tatar Halk? temsilcilerinin Kanunun kabulüyle ilgili görü? aç?lar?n? ö?renmeye karar verdi.
— Devlet Dil Politikas? Temelleri Ukrayna Kanunu lehinde mi yoksa alehinde misiniz? Ve neden?
Milli F?rka Kene? (Kurul) Ba?kan? Vasvi ABDURA?MOV:
— Önemli ölçüde K?r?m Tatar Dilinin toplumsal i?levlerini geni?leten bir kanuna destek vermeyenler hem bu dili, hem de onun ta??y?c?lar?n? hiç sevmezler.
Bu Yasan?n kabulü — Ukrayna’n?n kendi siyasi milletinin bir parças? olarak K?r?m Tatar Halk?n? ve onun dilini tan?mas?n?n ilk ad?m?d?r.
Ukrayna ba??ms?zl???n?n 20 y?l? içinde ilk defa K?r?m Tatar dilinin, K?r?m’da ve K?r?m Tatarlar?n?n nüfusunun % 10’undan fazlas?n? olu?turdu?u Ukrayna’n?n yerle?im birimlerinde resmen bölgesel bir dil statüsüne sahip olma ?ans? vard?r. Herson ve Zaporojye ?llerinin bir dizi bölgesinde de K?r?m Tatar Dili bölgesel bir dil olabilir.
Pratik aç?dan K?r?m Tatar dilinde e?itim ve onun reklamda, yasal i?lemlerde, medyada, yerel ve devlet iktidar kurumlar?nda kullan?m? vs. sorunlar?n çözülmesine daha kolay ula??laca?? tahmin edilebilir.
Fakat toplumda K?r?m Tatar Diline gereksinim duyuldu?u takdirde bütün ?unlar ba?ar?labilir. Aksi takdirde en güzel yasa bile yard?m edemez.
Yeni yasa, sözde de?il de, uygulamada K?r?m’da üçdillili?e yol açar. Dolay?s?yla yar?madada etnik ve dini gerginli?e, diller ve milliyetler konulu spekülasyonlara f?rsatlar azalabilir.
K?r?m Tatar Halk? Sosyo-Politik Güçleri Koordinasyon Konseyi üyesi Nariman ?badullayev:
— K?r?m Tatar Halk? Sosyo-Politik Güçleri Koordinasyon Kurulunun, Devlet Dil Politikas? Temelleri Ukrayna Kanunu’nun Ukrayna Yüksek Radas?’nca kabulü ile ilgili yapt??? aç?klamay? tam destekliyorum.
Ben bu Kanunu destekliyorum. O, K?r?m Tatar Dilinin korunmas? için bir temelin olu?turulmas?n? sa?layabilir. K?r?m Tatar Halk?n?n Rehabilitasyonu Yasas? çerçevesinde buna hala ula??lmad?. K?r?m Tatar Dilinin bölgesel bir dil olarak kullan?m? onun kurtulmas?na umut verir.
?imdi bu yasan?n kabulünü reddetmek vahim bir hatad?r.
«Къырым» (K?r?m) gazetesinin ba? editorü, KTMM üyesi Bekir Mamut:
— Ben bu Kanuna kay?ts?z?m, çünkü bir yandan o milli az?nl?klar?n dillerinin i?leyi?i ile ilgili problemleri çözer ve Rus diline baz? avantajlar sa?lar.
Ama K?r?m Tatar Dilinin statüsü ba?kad?r. O söz konusu yasan?n kapsam?na giren 18 dil listesine dahil edilemez. Bizim dilimiz onun ta??y?c?s? olan halk gibi onun canl?l???n?, geli?imini ve düzgün i?leyi?ini sa?layacak ba?ka bir anavatana sahip de?ildir.
Bence, bizim Ukrayna’da Ya?ayan Yerli Halklar?n Dilleri denebilecek ayr? bir kanuna ihtiyac?m?z var ve dilimize onun K?r?m’da korunmad??? takdire yok olacak bir dile ili?kide bulundu?umuz gibi ili?kide bulunmam?z gerekmektedir.
KÖC Parlamentosu Milletvekili, KTMM Kültür ve E?itim Dairesi Ba?kan?, «Maarifçi» birli?inin ba?kan? Safure Kacametova:
Devlet Dil Politikas? Yasa Tasar?s? Anayasaya ayk?r? olarak kabul edilmi?tir. Bu Kanun Anayasan?n baz? normlar?na ayk?r?d?r, bu nedenle baz? politikac?lar onu anayasa aleyhine olan bir kanun olarak tan?mlamaktalar.
Bugün Ukrayna Anayasas?’nca yaln?zca Ukraynaca devlet dili olarak tan?mlanmaktad?r. Bu Kanunda Rus dilinin ikinci devlet dili olmas? söz konusu olmadan milli az?nl?klar?n dillerinin korunmas? amaçlanm?? gibi gösterildiyse de, gerçekte bu Kanun dillerin kullan?m?nda dengesizlik derinle?tirir ve uygulamada Rus dilinin statüsünü yükselterek devlet dili olan Ukraynacay?, K?r?m’da ise K?r?m’?n yerli halk? olan K?r?m Tatarlar?n?n dilini diskredite eder.
Bunu sadece daha bir dil projesi olarak de?erlendiririm. Söz konusu Kanuna fazla umut ba?lamam.
Filoloji Bilimleri Doktoru, Tavriya Milli Üniversitesi Profesörü Ayder Memetov:
Bölgesel diller ile ilgili olarak ?unu söyleyebilirim: Halk?m?za bu Kanun hava gibi gereklidir. Bu Yasaya kar?? ç?kan K?r?m Tatarlar?ndan olan baz? siyasetçileri hiç anlamam.
Bölgesel diller kar??t? siyasetçiler kendi halk?n?n gerçek dü?manlar?d?r.
Dil ne demek? Kanun hala da yürürlü?e girmediyse de, biz Tavriya Milli Üniversitesi’nin bilim adamlar? olarak onun önemlili?ini hissettik: K?r?m Tatar Dili ve Edebiyat? Bölümü’nün devlet bütçesinden K?r?m Tatar Dili e?itimine ayr?lan 22 yerine 66 ba?vuru yap?ld?, ba?vuru yapanlardan onu K?r?m Tatar? de?ildir. Önceleri bunun gibi bir ?ey görmedik. Karaylardan olan bir veya iki ki?i ba?vuruda bulunurdu, i?te o kadarl?k.
Kanunun Ukrayna Yüksek Radas?’nca tasdik edildi?inden sonra ba?ka milliyetlerin temsilcileri: Ruslar ve Ukraynal?lar K?r?m Tatar Dili e?itimi almak istedi.
K?r?m Tatar Halk?n?n bir temsilcisi olarak benim için bu kanun hava gibi gereklidir. Ona kar?? duran halk?m?n baz? üyeleri — f?rsatç?lard?r. Onlar söz konusu Yasaya kar?? oy verenlerin seçim listesinin milletvekili seçilmesini sa?layan bölümüne dahil edilmek isterler. Bu ne demek? Bu K?r?m Tatarlarlar?ndan ç?kan baz? yetkililerin i?renç ve bencil ç?karc?l???n?n ifadesidir.
Böyle de yaz?n! Onlara sadece listeye dahil edilmek gerekir, kendi halk? gerekmez.
Ben anadilimle ilgileniyorum ve yaln?zca K?r?m Tatarlar? de?il de K?r?m’da ya?ayan ba?ka halklar?n temsilcileri K?r?m Tatarca konu?tu?unda bu dil geli?ecek.
Bütün Dünya K?r?m Tatar Kongresi Koordinasyon Konseyi üyesi Abduraman Egiz:
— Biz bu konuda KTMM ile ayn? fikirdeyiz.
Leyla ALAD?NOVA
«Голос Крыма» («K?r?m Sedas?») Gazetesinin
32 (970) Say?l? ve 10.08.2012 Tarihli Nüshas?